«Ауыл – Ел бесігі» арнайы жобасының әзірленуі мен жүзеге асырылуына қатысты депутаттық сауал

Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаттары Ә. Бектаев, А. Күрішбаев, Д. Мусин, Ә. Нұралиев, М. Жұмағазиев, О. Булавкина, С. Дүйсембинов, Ғ. Дүйсембаевтың 2020 жылғы 8 қазандағы №16-13-227 депутаттық сауалына жауап.

Премьер-Министр — Асқар Мамин

Сіздердің «Ауыл – Ел бесігі» жобасына қатысты сауалдарыңызды қарап, мынаны хабарлаймын. 

Ауылдық елді мекендердің (бұдан әрі – АЕМ) өңірлік стандарттар жүйесіне сәйкестігін айқындайтын кешенді зерттеу жүргізу туралы 

Ауылдық аумақтарды дамыту, оның ішінде «Ауыл – Ел бесігі» жобасын (бұдан әрі – Жоба) іске асыру мәселелері Өңірлерді дамытудың 2020 – 2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында (бұдан әрі – Мемлекеттік бағдарлама) көзделген. 

Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасының 2018 жылғы 5 қазандағы Қазақстан халқына Жолдауында айтылған тапсырмасына сәйкес мүдделі орталық және жергілікті атқарушы органдардың ұсыныстарын ескере отырып, елді мекендер үшін объектілермен және көрсетілетін қызметтермен (әлеуметтік, инженерлік желілер және басқалар) қамтамасыз етудің нақты көрсеткіштерін қамтитын өңірлік стандарттар жүйесі әзірленді. 

Аталған өңірлік стандарттар жүйесі Мемлекеттік бағдарламада көзделген. 

2019 жылғы сәуірде Елді аумақтық-кеңістікте дамытудың 2030 жылға дейінгі болжамды схемасын (бұдан әрі – Болжамды схема) әзірлеуді сараптамалық-талдамалық сүйемелдеу шеңберінде, оның ішінде өңірлік стандарттар жүйесінің өлшемшарттары мен талаптарын айқындау бөлігінде зерттеулер жүргізілді. 

Ұлттық экономика министрлігі 2021 жылы «Өңірлік саясатты, өңірлердің әлеуметтік-экономикалық дамуын сараптамалық-талдамалық сүйемелдеу, өңірлер экономикасының өсу резервтерін анықтау, оның ішінде қалалық және ауылдық елді мекендерде халықтың тұру жайлылығының деңгейін бағалау және мониторингтеу бойынша ұсынымдар әзірлеу» тақырыбында зерттеу жүргізуді жоспарлап отыр. 

Бұл зерттеудің құрамдас бөліктерінің бірі елді мекендердің өңірлік стандарттар жүйесінің объектілерімен және қызметтерімен қамтамасыз етілуіне мониторинг жүргізу болып айқындалған. 

«Ауыл – Ел бесігі» жобасына енгізілген 1 173 тірек және 2 388 спутниктік ауылдарды айқындау критерийлері туралы 

Республикада 6 322 АЕМ бар, онда 7,7 млн адам немесе ел халқының 41,3% тұрады. 

Даму әлеуеті бар ауылдарды анықтау үшін сарапшыларды тарта отырып, жаңа әдістеме әзірленді (ҰЭМ 13.09.2019 ж. № 81 бұйрығы),мұнда әлеует 4 блок бойынша есептеледі: демография, инфрақұрылым, экономика және геокеңістіктік жағдай. Әдістемені әзірлеу кезінде статистикалық модельдеу қолданылды, сондай-ақ бағалаудың 150-ден астам көрсеткіштері, оның ішінде халық санының өсу серпіні, мал шаруашылығы мен өсімдік шаруашылығының жалпы қосылған құны, халықтың жұмыспен қамтылуының өсу серпіні, олардың ірі елді мекендерге жақындығы және басқалары ескерілді. 

Бұл әдістемеде демография халықтың жағдайы мен сапалық құрамын, жалпы ауылдың әлеуметтік-экономикалық дамуын сипаттайтын негізгі көрсеткіш және параметр болып табылады. 

Әдістемеге сәйкес жергілікті атқарушы органдар даму әлеуеті бар 3 561 ауылды іріктеп алды, оның ішінде – 1 173 тірек және 2 388 спутниктік ауылдар. 

Мүдделі орталық және жергілікті атқарушы органдардан негізделген ұсыныстар берілген кезде осы әдістеме қайта қаралатын болады. 

Қалған 2 847 ауылдық елді мекенді қаржыландыру мәселесіне қатысты

Әзірленген әдістеме шеңберінде кластерлік тәсіл қолданылды, онда ауылдар оқшауландырылған топтар - кластерлер шеңберінде қаралады (тірек ауылдан 10-15 км радиуста). Бұл ауылдық кластерлер басым қаржыландырылады. 

Бұл тәсіл халықты, әсіресе, жалпы пайдалану инфрақұрылымымен қамту бойынша неғұрлым тұтас көріністі қалыптастыруға мүмкіндік береді. 

Осыған байланысты тірек және спутниктік, оның ішінде шекара маңындағы ауылдарды дамыту мемлекеттік бағдарламаларды іске асыру кезінде бірінші кезекте қаралады. 

Қалған ауылдардағы инфрақұрылымға жергілікті бюджет және бюджеттен тыс қаражат есебінен қолдау көрсетілетін болады. 

Бұл ретте өңірлік стандарттар жүйесінің талаптары барлық АЕМ-дер үшін міндетті. 

Даму әлеуеті бар ауылдар тізбесіне 900 астам шекара маңындағы ауыл енгізілген, олардың 700 – тірек және спутниктік ауылдар, ал 217 – стратегиялық ауылдар болып табылады, олар мемлекеттік шекараға тікелей жақын (25 км) орналасқан және жеке тізіммен енгізілген. Оларды дамыту «Ауыл – Ел бесігі» жобасында және басқа да мемлекеттік бағдарламаларда көзделеді. 

2004 – 2010 жылдарға арналған ауылдық аумақтарды дамыту жөніндегі мемлекеттік бағдарламада және жаңа әдістеме негізінде айқындалған әлеуеті төмен ауылдар санының айырмашылығына қатысты 

Ауылдық аумақтарды дамытудың 2004 – 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде сол кезеңдегі АЕМ-нің қолда бар сипаттамаларына бейімделген әдістеме қолданылды. 

2019 жылы Болжамды схема және Мемлекеттік бағдарлама бекітілді. 

Мемлекеттік бағдарламада елді дамыту үшін маңызды институционалдық жағдайлар айқындалған. Олар – экономикалық өсудің «орталықтарын» қалыптастыру және дамыту (оның ішінде ауылдық аумақтарда), өңірлердің бәсекеге қабілеттілігін арттыру, барлық өңірлерде өмір сүрудің базалық деңгейін қамтамасыз ету. 

Бұл ретте ауылдық елді мекендерге басымдық беру үшін көрсеткіштерді есептеу әдістемесі мен модельдері жетілдірілді. 

Қолданыстағы әдістемеден негізгі айырмашылықтар демографиялық және геокеңістіктік талдауларды қамтитын елді мекендерді бағалау блоктары мен критерийлерін қайта қарау болып табылады. Критерийлерді бірыңғай бөлгішке (жалпы қосылған құн) нығайтудың нәтижесінде – халықты жұмыспен қамту және ауыл шаруашылығы салалық құрылымдары бойынша және интернет желісіне қолжетімділікті бағалау жөнінде критерийлер қосылды. Өзекті емес кейбір көрсеткіштер алып тасталды (балл бонитет, жайылым алаңы және т.б.) 

Жаңа әдістеме шеңберінде тірек ауылдар спутниктік ауылдар үшін қызмет көрсету орталығы болып табылады. Сонымен бірге «даму әлеуеті жоғары, орта және төмен» деген түсінік қолданыстан алынды. 

Мұның бәрі даму әлеуеті бар ауылдарды анықтаудағы айырмашылықтың қалыптасуына әсер етті. 

«Ең төмен әлеуметтік стандарттар және олардың кепілдіктері туралы» Қазақстан Республикасы Заңының шеңберінде осы уақытқа дейін қоғамдық талдау жүргізбеу себептеріне қатысты 

2015 жылғы мамырда қабылданған «Ең төмен әлеуметтік стандарттар және олардың кепілдіктері туралы» Қазақстан Республикасының Заңын (бұдан әрі – Заң) әзірлеу кезінде белгіленген тәртіппен барлық қажетті рәсімдер жүргізілді. Заңды іске асыру шеңберінде «Еңбек және әлеуметтік қамсыздандыру саласындағы ең төмен әлеуметтік стандарттарды бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің м.а. 2015 жылғы 29 шілдедегі № 631 бұйрығы әзірленді, онда осы Заңның көрсеткіштері (айлық жалақының ең төмен мөлшері, күнделікті жұмыстың (жұмыс ауысымының) ұзақтығы, жыл сайынғы ақы төленетін негізгі еңбек демалысы, ең төмен күнкөріс деңгейінің шамасы, ең төмен зейнетақы мөлшері, арнаулы әлеуметтік қызметтердің кепілдік берілген көлемі) есепке алынды. 

Бұл ретте 2015 – 2016 жылдары халықаралық стандарттарға сәйкес Қазақ тағамтану академиясы Қазақстанның 6 өңірінде (ОҚО, ШҚО, Маңғыстау, Қарағанды облыстары, Астана және Алматы қалалары) ең төменгі күнкөріс деңгейінің шамасын ұлғайтты, азық-түлік себетінің құрамын жетілдіру бойынша зерттеулер жүргізілді. Нәтижесінде 2018 жылдан бастап ең төменгі күнкөріс деңгейінің азық-түлік емес бөлігінің 40%-дан 45%-ға дейін ұлғаюы әлеуметтік жәрдемақы алатын Қазақстанның 3 млн астам азаматының табысына тікелей әсер етті. 

Өз кезегінде Қазақ тағамтану академиясы жүргізген зерттеу нәтижелеріне сәйкес ең төменгі күнкөріс деңгейінің азық-түлік емес бөлігінің өзгеруі 4 2017 жылғы 15 сәуірде кәсіподақтар федерациясының, қоғамдық ұйымдардың өкілдерімен, сондай-ақ халық арасында бұқаралық ақпарат құралдары арқылы талқыланды.

Сонымен қатар Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігіне «Ең төмен әлеуметтік стандарттар және олардың кепілдіктері туралы» ҚР Заңның барлық бағыттары бойынша жұмысты күшейту тапсырылды. 

Ауылдық аумақтарды дамыту жөніндегі функцияларды ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігіне беру, барлық тиісті бағдарламалармен үйлесімде «Ауыл – Ел бесігі» жобасын ұлттық жоба ретінде қайта ойластыру мәселесіне қатысты 

Ұлттық экономика министрлігі мемлекеттік жоспарлау және өңірлік саясат, оның ішінде ауылдық аумақтарды дамыту жөніндегі уәкілетті орган болып табылады. 

Ауылдық аумақтарды дамыту ауыл экономикасын жақсарту (ауыл шаруашылығы, сауда, көрсетілетін қызметтер), ауыл халқының жұмыспен қамтылуын арттыру, инфрақұрылымды жаңғырту жөніндегі шаралар кешенін қамтиды. Осы мәселелердің барлығы өңірлік саясат шеңберінде шешіледі және мүдделі орталық және жергілікті атқарушы органдар қабылдайтын шараларды үйлестіруді талап етеді. 

Өз кезегінде Ауыл шаруашылығы министрлігінің қызметі салалық сипатта және агроөнеркәсіптік кешенді дамытуға бағытталған. 

Сондай-ақ Мемлекет басшысының 2019 жылғы 2 қыркүйектегі Қазақстан халқына Жолдауында айтылған тапсырмасына сәйкес Ұлттық экономика министрлігі «Ауыл – Ел бесігі» жобасын іске асыруға жауапты. 

Қазіргі уақытта Үкімет «Ауыл – Ел бесігі» жобасына ұлттық жоба мәртебесін беру мәселесін пысықтауда, оны іске асыру «толассыз» сипатқа ие болады. Бұл тірек және спутниктік ауылдарды дамыту, атап айтқанда, ауыл кәсіпкерлерін қолдау, облыс және аудан орталықтарына дейін көліктік қолжетімділікті қамтамасыз ету, ірі тірек ауылдарда тұрғын үй салу және т. б. жөніндегі шараларды күшейту бөлігінде мемлекеттік бағдарламаларды (БЖК, АӨК, «Еңбек», «Нұрлы жол», «Нұрлы жер» және т. б.) түзетуді көздейді. 

Жоғарыда баяндалғанның негізінде Ұлттық экономика министрлігі ауылдық аумақтарды дамыту және «Ауыл – Ел бесігі» жобасын іске асыру жөніндегі үйлестіруші әрі жауапты мемлекеттік орган ретінде жұмысты жалғастыруы орынды деп санаймыз. 

Тұтастай алғанда, қабылданып жатқан шаралар ауылдағы экономикалық қатынастардың жоспарлы дамуын қамтамасыз етеді, ауыл тұрғындарының өмір сүру деңгейі мен сапасын арттырады, ауылдық аумақтардың орнықты дамуына қосымша серпін береді. 

 

Қазақстанның Премьер-Министрі мен Үкіметі жаңалықтарынан хабардар болыңыз — ресми Telegram-каналға жазылыңыз

Жазылу